Wim en Hariëtte van Roessel, boerderij De Regte Heijden over kalfjes bij de koe
Harriëtte en Wim van Roessel hebben samen hun intensieve melkveehouderij omgetoverd tot een biologische boerderij waarbij ze hun 100% grasgevoerde koeien in familieverband houden. Ossen, koeien en kalfjes. Van de 250 koeien die ze ooit hadden, boeren ze nu met 150. Van de 80 ha landbouwgrond, zijn er nu 30 ha omgezet naar natuur met landbouwbestemming. En ze hebben nog meer ideeën voor de toekomst, zoals met koeien rondtrekken door het aangrenzende Natura2000 gebied. Niet meer maar beter. Dat is het motto van dit gepassioneerde en vooruitstrevende boerenstel.
“Als je dit hebt gezien, wil je nooit meer anders”
Tien jaar geleden bezocht Harriëtte een cursus ‘Het nieuwe vee houden’. “Op de cursus gaven ze meerdere voorbeelden van koeien die na een bevalling niet fit waren, maar die opknapte als je het kalf er weer bij deed.” Dit wilde ze graag op haar eigen boerderij gaan uitproberen. Harriëtte: “Voor mij voelde het gewoon niet goed meer om de kalfjes er meteen af te halen. Als je dit eenmaal gezien hebt, dan kan je niet meer terug. Je wilt niet meer anders. Het is mooi om de band tussen moeder en kalf en tussen de kalfjes onderling te zien. Hoe ze met elkaar rennen en spelen. Moeder en kalf wijken geen seconde van elkaars zijde. Hoe kan je dan een kalf afpakken?”
Pionieren
Het begin was niet makkelijk. De eerste twee jaren hielden ze alle kalfjes aan en werkten ze naar een voorjaarsafkalverende veestapel toe. Wim: “Ja dat ging dus helemaal niet.. alle kalfjes bij elkaar steken elkaar aan en als je dan antibioticavrij bent, gaan er heel veel dood. Dat is heel frustrerend.”
Omdat weinig boeren de kalfjes bij de koe houden is er sector breed weinig kennis over hoe om te gaan met problemen. Het blijft daarom pionieren. Ook met welke en hoeveel kalfjes je aanhoudt. Naast de ziektedruk bleek alle kalfjes aanhouden financieel ook niet haalbaar: Wim legt uit: “Je hebt geen melk meer onder de koeien, en je hebt dure vleeskoeien lopen.” Om dit systeem rendabel te houden moest er iedere twee weken een os worden verkocht in de boerderijwinkel. Dat bleek niet realistisch. Alleen ossen en vaarskalfjes ter vervanging worden nu aangehouden.
De kalfjes die weggaan blijven 3 tot 4 weken bij de moeder en daarna gaan ze naar de gangbare kalvermesterijen. Wim: “Hoewel de mesterijen vaak niet blij zijn met onze kalfjes, ze zijn te zwaar en vooral te wild. Drinken uit een emmer is geen probleem maar ze springen overal overheen of lopen er onderdoor. Ze zijn eigenlijk te vitaal.”
Ieder kalfje dat weggaat doet pijn. Harriëtte: “Het liefst zou je alle kalfjes houden, maar dat kan alleen als je echt meerwaarde voor die melk zou krijgen of als je minder koeien hebt. En minder koeien houden heeft weer gevolgen voor je afzet. Voor 15 koeien komt de melkwagen niet langs, dan zal je alles zelf moeten verzuivelen en afzetten.”
Spenen
De kalfjes die op de boerderij blijven, lopen 6 maanden bij de moeder in de familiekudde. De eerste 3-4 maanden lopen ze permanent bij de kudde, hierna gaan ze met een groepje kalveren ‘s-nachts in een nachthok. Het spenen hebben ze op meerdere manieren uitgeprobeerd, bijvoorbeeld met het gebruik van neusflappen. Harriëtte: “De oudere kalfjes (4-5 maanden oud) kwamen er snel genoeg achter hoe ze om die flap heen konden werken. Zo’n flap werkt dus alleen bij jonge kalfjes, niet bij die uit de kluiten gewassen pubers.”
Spenen blijft een lastig ding, ongeacht hoe lang het kalf erbij heeft gelopen. Bij de kalfjes die naar de mesterijen gaan, is de moeder ook nog dagen aan het zoeken. “Als je je eigen kind kwijt bent ga je toch ook zoeken?” Maar ook na die 6 maanden is het niet altijd makkelijk merken Wim en Harriëtte. Zo was er gisteren nog een koe die na een jaar gescheiden werd van haar kalf en die bleef drie dagen loeien. “Dan staan koe en kalf allebei dagenlang te loeien. Terwijl ze elkaar zelfs nog kunnen zien.”
Koe- en kalfgezondheid
De koeien (een mix van Zweeds Roodbont, Jersey, MRIJ en nog een klein beetje Holstein) hebben 365 dagen per jaar toegang naar buiten. Hierdoor is het mogelijk om zoveel mogelijk kalfjes in de wei geboren te laten worden, zomer en winter. Dat ze buiten afkalveren heeft dan ook hun voorkeur.
Het monitoren van de biestopname in de eerste 24 uur doen ze van een afstandje. Wim: “Je ziet zo of het goed of slecht gaat, bijvoorbeeld als een uier te laag op de grond hangt en het kalf kan er niet bij.” In hun ervaring komt het zelden voor dat een koe niet naar het kalf omkijkt. Wel gebeurt het dat een koe overlijdt in de zoogperiode, dan wordt een kalf gekoppeld aan een andere moeder. Hier komt zorgvuldige matching aan te pas. Wim: “Als een koe niet wil, kan zo’n kalf flinke trappen krijgen.”
De melk die een kalfje rechtstreeks uit de uier drinkt heeft een andere samenstelling dan melk die net is gemolken en uit een fles komt. De combinatie tussen de koe en de kalf bepaalt de samenstelling. Het kalfje neemt de stoffen op een andere manier op. Het is dus echt beter dat een kalf de melk direct uit de uier drinkt.
Qua kalversterfte en ziektes hebben ze geen last meer. Wim: “We hebben altijd para tbc gehad maar sinds de kalveren bij de kudde lopen hebben we daar geen last meer van. Ook geen schurft meer.”
De kalfjes zijn in het algemeen ook een stuk weerbaarder. Als voorbeeld geven Wim en Harriëtte de castratie van de stierkalfjes. Als ze verdooft worden voor hun castratie, moet de dierenarts altijd veel meer verdoving gebruiken dan bij een ‘gewoon’ kalf van die leeftijd. “Anders gaan ze gewoon niet plat.”
Waar je als boer alert op moet zijn is dat de kalfjes langer fit blijven, ook al hebben ze iets onder de leden. Zo kunnen ze overdag gewoon nog staan en ‘s avonds ineens dood liggen. Tot de laatste minuut kan een kalfje blijven drinken. De moeder blijft een kalfje ook stimuleren, door te likken en aan te moedigen. Drinken is dus geen indicatie van gezondheid. In een iglo zie je sneller afwijkingen. Dan blijft de speenemmer vol. Als het niet goed gaat met een kalfje geven Wim en Harriëtte hen water, eventueel met infuus, en kruiden. Meestal hebben de kalfjes dan een Rota-Coronavirus.
De koeien zelf hebben weinig gezondheidsproblemen, op af en toe een dikke klauw na. Op de boerderij hebben ze weinig last van uierontstekingen. Wel van bloeduiers, vanwege het feit dat de koeien hun horens houden. Waar deze goede uiergezondheid precies aan te wijten is weet Harriëtte niet: “Onze koeien geven niet zoveel melk, zo’n 4000 liter dus het is moeilijk te zeggen of het uitblijven van uierontstekingen te wijten is aan dat de kalfjes erbij lopen of de lagere melkproductie.”
Huisvesting
Een veelgehoord bezwaar tegen kalfjes bij de koe houden zijn de noodzakelijke aanpassingen aan stallen en/of melkputten. Wim: “Wij hebben niks aangepast”. Ze hebben een ligboxenstal met een dichte vloer en een mestschuif. Ze laten alleen de schuif niet meer automatisch lopen. Toen ze nog 250 koeien hadden schoof die mestschuif ieder half uur. Wim: “We hebben weleens gehad dat een kalfje onder de schuif kwam, die vonden we dan op de mesthoop.” Dit was niet ideaal maar werd opgelost door de bezetting in de stal te verlagen. Nu hoeft de schuif niet meer zo vaak en is er genoeg plaats in de wachtruimte. Wim: “Er komt weleens een kalfje in de melkstal maar die kijken even en gaan vanzelf weer naar buiten.” Harriëtte: “Soms helpt het juist om bij een vaarsje die de melkput niet in wil, eerst het kalfje naar binnen te laten. Dan komt de moeder vanzelf mee.”
Aan de melkstal zouden ze best wat willen aanpassen. Nu alle koeien horens hebben, is een zij-aan-zij melkstal niet het beste. Harriette: “Koeien houden sowieso niet van zo dicht op elkaar staan.”
Waardering voor de waarde van kalfjesbijdekoe melk
De enige reden om geen familiekudde te houden is volgens Wim een financiële. Daarom is het heel belangrijk dat er meerwaarde komt voor melk die van boerderijen komt waarbij de kalfjes bij de koe blijven. Wim: “Bij wijze van spreken kost op dit moment de melk een euro en krijgen we er 50 cent voor. Iedere week leggen we geld bij.” Dat is niet houdbaar.
Er zou een bewustwordingsomslag moeten plaatsvinden bij de consument. Op dit moment beseft die niet wat de waarde is van deze melk en dat er een enorm verschil zit tussen de melk uit de supermarkt en onze melk. Er zijn wel mensen die wel de meerwaarde inzien maar dat is op dit moment een te kleine groep. Wim: “Ik denk dat we over twintig jaar verder moeten praten. We verkopen yoghurt voor 4 euro de liter, dat is de kostprijs. 9 van 10 consumenten gaat dat niet betalen. Campina en Arla halen van alles uit de melk en yoghurt, het is een totaal ander product.
Afzet
De melk gaat naar EKOHolland en een paar honderd liter wordt op de boerderij verzuiveld.
